تربیت سگها
یک سگ تربیت شده را با سگی که تعلیم ندیده مقایسه کنید، سگی که تربیت شده باشد براحتی بین انسانها زندگی میکند این سگ نه تنها برای اطرافیان خود مشکلافرین نیست، بلکه در موارد بسیاری به یاری و کمک آنها میشتابد ولی سگی که تعلیم ندیده باشد، همواره باعث دردسر بوده و برای اطرافیان و حتی خودش مشکلساز خواهد شد.
یک سگ تربیت شده را با سگی که تعلیم ندیده مقایسه کنید، سگی که تربیت شده باشد براحتی بین انسانها زندگی میکند این سگ نه تنها برای اطرافیان خود مشکلافرین نیست، بلکه در موارد بسیاری به یاری و کمک آنها میشتابد ولی سگی که تعلیم ندیده باشد، همواره باعث دردسر بوده و برای اطرافیان و حتی خودش مشکلساز خواهد شد. خوشبختانه سگها به دلیل هوش بالا و ویژگیهای رفتاری خاصی که دارند براحتی قابل تربیت هستند. شما هر نژادی را میتوانید به راحتی تعلیم دهید. لزومی ندارد که آن حتمآ یک سگ اصیل باشد حتی یک سگ دو رگه یا سگ معمولی را نیز میتوانید به آسانی تعلیم دهید هر چند که برخی نژادها استعداد خوبی در این زمینه دارند و برخی دیگر مستلزم بکارگیری وقت و زمان بیشتری برای تعلیم و تربیت هستند. اصولا تربیت سگها، کار وقتگیری بوده و نیاز به حوصله زیادی دارد. شخصی که میخواهد سگ را تعلیم دهد باید با خصوصیات رفتاری آن آشنایی کافی داشته، حیوان را درک کرده و بتوا ند با وی ارتباط نزدیکی برقرار کند. باید این نکته را در نظر داشته باشید که برنامه و سیستمی که برای سیستم سگ انتخاب میکنید باید در راستایی باشد که حیوان را شاداب و سرحال کند و هیچ موقع این تربیت و تعلیم نباید موجب آزار و اذیت حیوان شود. اگر بتوایند سگ را درست و صحیح تربیت کنید، جذابیت حیوان چند برابر شده و رابطه عاطفی شما با او بسیار عمیقتر خواهد گشت. بهترین موقع برای شروع تربیت، از سن، ماهگی تا 2 سالگی است. بعد از سن 2 سالگی استعداد و توانایی سگها در یادگیری کمتر میشود.قبل از شروع به تعلیم و تربیت سگ، باید با او کاملا اخت شوید. اینکه بخواهید یک سگ جدید را بدون اینکه با وی آشنایی داشته باشید و بدون اینکه با وی ارتباط نزدیک برقرار کنید، تعلیم دهید، یک کار بیهوده و پردردسر است. زیرا چنین سگی از دستورات و تعالیم شما پیروی نخواهد کرد. نکته دیگر این است که در تعلیم سگ واژه بنشین را خیلی راحتتر از عبارت «زود باش بشین» یاد خواهد گرفت و در مقایسه با عبارت دوم به ندرت گیج خواهد شد.حیوان معمولا در جلسات اول آموزش، زود حوصلهاش را از دست داده و خسته میشود، بنابراین بهتر است جلسات اول کوتاه بوده و خستهکننده نباشد. هیچگاه در حین تربیت سگ بیجهت او را سرزنش نکنید زیرا چنین برخوردی از سوی شما، او را گیج خواهد کرد. اگر سگتان در حین آموزش تعالیم شما را درست انجام داد او را تشویق کنید. منظور از تشویق، این است که شما باید یک رابطه نشاطبخش را با سگتان برقرار کنید. برای مثال نوازش کردن یا گفتن کلماتی مانند آفرین، سگ خوب من و... موقع تنبیه هم سعی نکنید که با عصبانیت و خشم بر سگتان فریاد بزنید، زیرا این کار باعث دستپاچگی و سراسیمی او گشته و از توانایی او برای یادگیری تعالیمتان خواهد کاست. هیچ موقع سگتان را کتک نزنید (مگر در مواقع بسیار استثنایی، مثلا در مواقعی که سگ تمایل به گاز گرفتن دارد) زیرا این کار باعث خواهد شد، سگ شما ترسو بار بیاید و با بالا رفتن هر دستی پا به فرار بگذارد، همواره باید سعی کنید به جای کتک زدن و حتی یک تنبیه ساده، رفتار وی را اصلاح کنید و به محض اینکه رفتارش اصلاح شد و کارش را درست انجام داد، او را مورد تشویق قرار دهید.
استفاده از زنجیر یا قلاده
قبل از شروع تعالیم و تمرینات شما نیاز به یک قلاده و زنجیر دارید. اندازه قلاده بستگی به جثه حیوان و یا به عبارت بهتر بستگی به اندازه سر وی دارد. بهتر است برای جند روز قلاده را به گردن حیوان بسته و به حال خود رها کنید تا حیوان به آن عادت کند. بعد از اینکه سگتان به قلاده عادت کرد انتهای زنجیر آن را گرفته و مدتی با وی قدم بزنید. به مرور زمان، میزان کنترل خود را افزایش داده و تسلط خود را به حیوان اعمال کنید. هر موقع با فشار قلاده و یا تغییر جهت آن، سگ به سمت مورد نظر شما حرکت کرده و در واقع پاسخ صحیح به قلاده بدهد، زمان آموزش سگ فرا رسیده است. در موقع انتخاب قلاده باید دقت کنید که نوع قلاده با نژاد سگتان همخواین داشته باشد. مثلا اگر سگ شما یک سگ ظریف است هرگز از نوع زنجیر استفاده نکنید، زیرا موجب درد و ناراحتی حیوان خواهد شد. قلاده را باید طوری به گردن سگ ببندید که زیاد تنگ نباشد و در گردن او براحتی بچرخد.
اهلی کردن اسب
ایرانیان نخستین کسانی بودند که اسب را اهلی کردند. برخی از نقاشیهایی که بر دیوار غارهای باستانی لرستان برجای مانده است، مردان اسب سوار را نشان میدهند. این نقاشیها به 17 هزار سال پیش باز میگردند. اسب را آریایی هایی نزدیک 4 هزار سال پیش از میلاد رام کردند و قومهای مختلف آریایی به ایران، میانرودان، شرق آسیا، مصر و اروپا بردند. مادها که حدود 2700 سال پیش در غرب ایران زندگی میکردند، در پرورش اسب مهارت زیادی داشتند. هرودوت نوشته است: " مادها چراگاه های فراوان دارند، اسب هایشان پرخون، زیبا، خوش اندام و خوش قامت اند و در ایلخی شاه تربیت می شوند."اسبهای مشهور مادی به میانرودان(عراق)، عربستان، مصر، یونان و روم و سرزمینهای دیگر راه یافتند. آشوریها، که از تمدنهای باستانی میانرودان بودند، هنگامی که بر مادها چیره شده بودند، از آنها اسب و چیزهای فلزی به عنوان خراج دریافت میکردند. به اسب در زبان عربی فرس(faras) گفته میشود که به معنای"از فارس آمده" است و مشخص میکند اسب مشهور عربی، ریشهی ایرانی دارد. جالب این که وقتی اسب با یورش هیکسوسها، از مردمان آسیا، به مصر باستان وارد شد، مصریان نتوانستند بهخوبی از آن سواری بگیرند. از این رو، چند مربی سوارکاری ایرانی استخدام کردند. نامهای شهریاران افسانهای، پادشاهان باستانی، نامداران ایرانی و برخی شهرهای ایران، پیوند معناداری با واژهی اسب دارد. برای مثال، گرشاسب، یعنی دارندهی اسب لاغر؛ ارجاسب، یعنی دارندهی اسب ارجمند؛ لهراسب، یعنی دارندهی اسب تندرو، گشتاسب، یعنی دارندهی اسب از کار افتاده؛ تهماسب، یعنی دارندهی اسب فربه یا نیرومند و اسپهان، که امروزه به صورت اصفهان درآمده است، یعنی شهر اسبسواران.
بهترین غذا برای اسب
برخی یونجه را ملکهی علوفهها میدانند. ایرانیان باستان از زمانهای بسیار دور این گیاه را میشناختند و این گیاه سرشار از پروتیین را به اسبهای خود میدادند. این گیاه در زمان هخامنشیها(حدود 2500 سال پیش) به یونان برده شد و از آنجا به برخی از سرزمینهای ساحل دریای مدیترانه راه یافت. اما گسترش این گیاه در سراسر جهان به زمان حکومت مسلمانان بر بخشهایی از اروپا و آفریقا باز میگردد. عربها این گیاه را الفسفسه(alfesfeseh) نامیدند و نام انگلیسی این گیاه (alfalfa) نیز از همین واژهی عربی گرفته شده است. جالب است بدانید خود این واژه ترجمهی واژهی پارسی اسپستا(aspasta) به مفهوم غذای اسب است. البته، برخی از پژوهشگران بر این باورند که واژهی فوق به معنای "بهترین غذا" یا "خوردنی" است. اسپانیاییها در قرن 16 این گیاه را به سرزمین جدید(آمریکا) وارد کردند.
کفش و لباس اسب
پروفسور گیرشمن که در سالهای 1937-1933 از سوی موزهی اوور فرانسه در تپه سیلک کاشان به کاوش پرداخت در کتاب خود با عنوان " تاریخ ایران از آغاز تا اسلام" نوشته است که ایرانیان برای حفاظت از سم جانوران بارکش در جادههای سخت کفشکی اختراع کردند و آن را با مس، پوستین یا موی اسب میساختند. به علاوه، اسبهای جنگی در زمان پارتها(اشکانیان) دارای پوششهای حفاظتی شدند تا همراه سوار تمام زرهپوش پارتی، به مبارزه با دشمن بپردازند.
بازی با اسب
ایرانیان علاوه بر مسابقهی اسبدوانی، بازی گوی و چوگان را نیز به جهانیان هدیه کردهاند. پیشینهی این بازی، که شاید بتوان آن را فوتبال با اسب نامید، به بیش از 2500 سال پیش، دوران هخامنشیان، باز میگردد. این ورزش در کشورهای دیگری مانند چین(بهویژه در زمان چیرگی مغولها بر این کشور)، ژاپن، مصر، هندوستان، امپراتوری روم شرقی و سرزمینهای اسلامی نیز مورد توجه قرار گرفت. انگلیسیها در قرن نوزدهم در هندوستان به این ورزش آشنا شدند و آن را به غرب بردند. این بازی در آرژانتین، استرالیا و نیوزلند نیز طرفداران زیادی دارد. نام انگلیسی این بازی، یعنی polo ، از یک واژهی تبتی به مفهوم توپ گرفته شده است. اکنون در 77 کشور فعالانه به این ورزش پرداخته میشود. البته، با کمال تاسف تا چندی پیش این ورزش ایرانی در زادگاهش به فراموشی سپرده شده بود، اما در چند سال اخیر به احیای این ورزش توجه شده است. اکنون ایران دارای فدراسیون چوگان بازی است و جوانان ایرانی، چه آقایان و چه خانمها، به این ورزش وطنی خود روی آوردهاند. به علاوه، قرار است میدان چوگان نقش جهان اصفهان، که شاهزادگان صفوی در آن بازی میکردند، به طور نمادین بازسازی شود.
تیراندازی روی اسب
پارتها گروهی از نیاکان باستانی ما ایرانیان بودند که به هفتاد سال اشغال ایران توسط سپاهیان اسکندر مقدونی پایان دادند. آنان حکومت اشکانی را بنیان نهادند و در برابر هجوم رومیها به ایران رشادتهای فراوانی از خود نشان دادند. پارتها پیروزیهای خود را تا حدود زیادی از اسبسوارن چابکی داشتند که در تیراندازی روی اسب مهارت چشمگیری نشان میدادند. سواران سبک اسلحهی پارتی از چند سو به دشمن یورش میبردند و به جنگ و گریز میپرداختند، دشمن را به دنبال خود میکشاندند و او را خسته و فرسوده میکردند و ناگهان همچنان که در حال دور شدن از دشمن بودند، با چابکی روی زین برمیگشتند و تیر میانداختند. این شلیک ناگهانی، که دشمن انتظار آن را نداشت، به قیقاچ معروف است و کمتر به خطا میرفت. از این رو، در زبان انگلیسی به شلیک ناگهانی و سریع گلوله، شلیک پارتی (Parthian Shot) میگویند.
پست اسبی
استفاده از اسبهای تندرو برای رساندن پیام به سرزمینهای دور دست با نوآوری چاپار کارایی بیشتری پیدا کرد. به دستور داریوش بزرگ جاده معروف به جاده شاهی برای آسان کردن ارتباط بیت 25 ایالت امپراتوری بزرگ هخامنشی بین شوش و سارد احداث شد. این جاده،که شرق و غرب امپراتوری را به هم پیوند میزد، 2500 کیلومتر طول و 111 ایستگاه (چاپارخانه) داشت. در هر ایستگاه چابکسواران ماهر برگردهی اسبهای تندرو در انتظار رسیدن پیک شاهی بودند تا بیدرنگ پیام را بگیرند و به چاپارخانهی بعدی برسانند. به نوشته هرودوت، مورخ یونانی، چاپارها این مسیر را طی ده روز میپیمودند.
به همین منظور در کلیه پروژه های تکثیر و پرورش ماهی یا سایر آبزیان باید به بحث بهداشت مولدین توجه خاصی مبذول داشت .
بهداشت مولدین به دو بخش کلی تقسیم می شود ؛پیشگیری و درمان .در بخش پیشگیری در مورد اموری بحث می شود که ممکن است باعث ایجاد شوک واسترس در ماهیا ن و یا ایجاد بیماری ودر نهایت آسیب به آنهاشود و در بحث درمان راههای جبران خسارت ناشی از استرس و بیماری بر روی ماهی و بهبود شرایط نا مناسب
بررسی .اولین فرایندی که معمولا برای تکثیر ماهیان مولد طی می شود صید آنهاست .
بعضی از ماهیان مولد ازمحیط های طبیعی برای تکثیر صید می شوند مثل تاسماهیان ؛ آزاد ماهیان ؛کلمه وماهی سفید و گاهی نیز ازذخیره مولدین سالهای قبل در استخرهای نگهداری مولدین ؛صید می شوند مثل ماهی قزل آلای رنگین کمان وبیشتر گونه های کپور ماهیان پرورشی .
در هنگام صید ماهیان مولد از محیط طبیعی ؛ مهمترین مسئله استفاده از وسیله صید مناسبی است که حداقل آسیب را به ماهیا ن مولد وارد کند
به طور مثال در مورد ماهی آزاد دریای خزر درکشور ما معمولا از شیل یا کلهام که صدمه کمتری به ماهی می زند استفاده می شود ؛ در مورد تاسماهیان صید مولد به وسیله تور گوشگیر انجام می شود که ماهی در آن به شد ت تقلا می کند و به تخمک های آن اسیب وارد شده و باعث ایجاد استرس در ماهی می شود که در اینجا نیز بهتر است از تورهای با چشمه مناسب یا در صورت امکان از کلهام استفاده گردد .
مرحله بعد از صید مولد ین چه از محیط طبیعی و چه از استخرهای پرورش ؛ انتقال آنها به محل تکثیر است که در اینجا دو حالت برای انتقا ل وجود دارد ؛ در مواقعی که فاصله زیادی بین استخر مولدین و محل تکثیر وجود ندارد ؛ متوان از کیف های مخصوص برزنتی (که حداقل آسیب را به ماهی می رساند ) یا از وسایلی مثل تشت و چانهای برزنتی استفاده کرد .
در مکانهایی که امکانات خاصی وجود دارد می توان از راههای دیگری هم استفاده نمود به عنوان مثا ل در مرکز تکثیر آزاد ماهیان کلاردشت کانا لهای مخصوصی وجود دارد که ماهی بطور مستقیم به طرف محل تکثیر هدایت می شود . هنگامی که فاصله ها طولانی است باید ازتانکرهای مخصوص استفاده شود ؛ ساده ترین آنها چان های برزنتی می باشد که در پشت وانت نصب می شود که مجهز به کپسول اکسیژن می باشد . در اینجاه باید هوادهی به صورت کامل ودقیق صورت گیرد واز هر گونه ایجاد استرس به ماهی پیشگیری شود وبهتر است آب تا نکر از همان منبع آبی که مولد از ان صید می گردد پر شود تا از ایجاد شوک حرارتی به ماهی جلوگیری به عمل آید درغیر این صورت باید عملیات همدمای با دقت صورت گیرد گاهی اوقات برای انتقال مولدین در فواصل طولانی از مقدار کمی ماده بیهوشی درتا نکراستفاده می شود تا فعا لیت های متا بولیکی ماهی به حداقل کاهش یابد . یکی از آرام بخشهای متداول برای آرام کردن ماهیها ؛ دی کسید کربن است .
غلظت بالای این گاز می تواند برای ماهی ها زیان آوروحتی کشنده باشد ؛ با این حال غلظت کم آن اثر بیهوشی به همراه دارد .برای آرام کردن ماهی ها می توان آنها رابه مدت 5 دقیقه در معرض ppm 500 اسید کربنیک (دی اکسید کربن حل شده درآب ) یا ppm 650-بی کربنات سدیم قرار داد. غلظت اسیدکربنیک/ بیکربنات سدیم و مدت زمان استفاده از انها به گونه و مرحله بلوغ ماهی مورد نظر بستگی دارد. به دلیل رعایت ملاحظه سلامتی و ایمنیبه گونه و مرحله بلوغ ماهی مورد نظر بستگی دارد.
به دلیل رعایت ملاحظه سلامتی و ایمنیبه گونه و مرحله بلوغ ماهی مورد نظر بستگی دارد. به دلیل رعایت ملاحظه سلامتی و ایمنی ؛ مواد بیهوشی شیمیایی باید با دقت زیاد مورد استفاده قرار گیرند. بعضی از این مواد برای انسان خطر ناک بوده وبه هنگام استفاده ازآنها ؛ دستورالعمل مصرف کننده باید به دقت رعایت شود. 150 پس از رسیدن ماهیان به مرکزتکثیر و قبل از رها سازی آنها در استخرهای نگهداری باید کار همدمایی به دقت صورت گیرد.
جدا سازی نر و ماده در هفته های آخر نزدیک به تولید مثل از اهمیت ویژه ای برخوردار است درغیراینصورت ممکن است مولدین به طور طبیعی دراستخرها تخمریزی نما یند وازطرف دیگر درهفته های آخر گاهی برخورد های فیزیکی شدید بین مولد ین نر درخصوص جنس ماده ؛ صورت می گیرد که ممکن است منجر به آسیب شدید وزخمی شدن بدن مولدین گردد . همچنین جداسازی مولدین نر وماده از ابتدا کمک می کند تا در هنگام کار؛ شناسایی مولد نر و ماده سر یعتر صورت گیرد و نیازی به آزمایش مجدد تعیین جنسیت نباشد .
قبل از عملیات تکثیر باید ماهی مولد توسط کارشناسان بهداشتی کنترل شود تا مشکلی از لحاظ بیماری و آلودگی به انگل وجود نداشته باشد . برای این کار بهتر است از آبشش ها ؛ باله ها و سطح پوست مولد ؛ لام مرطوب تهیه و هر گونه آلودگی انگلی زیر میکرسکوب بررسی شود .
نکته مهم ؛ بحث انتقال برخی از بیماریها از ماهی مولد به نسل بعدی یا اصطلا حا انتقال عمو دی بیماری است
انتقال عمودی بیماری بیماری ویروسی IPN یا نکروزعفونی لوزالمعده که عامل آن BIRNAVIRYS است و بیماری باکتریایی کلیه BKD که عامل آنSALMONINARUM RENIBACTERIUM است ؛در ماهیان قزل آلاثابت شده است ودر مورد انتقال عمودی ویروس IHN وVHS بین دانشمندان اتفاق نظر وجود ندارد .بهر حال در مورد بیماریهای که انتقال عمودی دارند باید به شدت مراقب بود که مولدین به این بیماری ها آلودگی نداشته با شند به خصوص در مورد ماهیان مولدی که از جاهای دیگر خریداری یا آورده می شوند .
باید باید یک دوره قرنطینه رعایت شود . بهتراست مولدین قبل از تکثیر ضد عفونی شوند ؛ اینکار در مورد ماهیانی که تزریق هیپوفیز به آنها صورت می گیرد وبه ویژه قبل از تکثیر ؛ ضروری می باشد .
بدن ماهیان مولد قبل از تکثیر باید با حوله ای تمیزخشک شود تا آب سطح بدن ماهی به داخل تشت تکثیرنریزد ؛ اینکار از دو بعد دارای اهمیت است .
1- آبی که از بدن ماهی می چکد باعث تحریک تخمک واسپرم وکاهش در صد لقاح می شود .
2- ممکن است این آب دارای آلودگی باشد که بعدا با تخم ها وارد انکوباتورها شود . پس از تکثیر مولدین ؛ بدن آنها به مدت چند ثانیه داخل محلول آب نمک رقیق فرو برده می شود تا ضد عفونی گردد
که البته این عمل برای همه باکتری ها و انگل ها مو ثر نمی باشد . در ضمن پس از عملیات ؛جهت جلوگیری از عفونت های داخلی می توان از داروهای آنتی بیوتیک به روش تزریق مستقیم دارو به داخل بدن مولد یا به صورت خوراکی استفاده نمود که تمام این اعمال به منظور پیشگیری می باشد . تمام مراحل نقل و انتقال و دستکا ری مولدین به هنگام تکثیر باید به دقت و با ملایمت صورت گیرد تا حداقل استرس به ماهی وارد شود .
در هنگام تخمک کشی و اسپرم گیری باید توجه نمود که فشارزیادی به بدن ماهی مولد وارد نشود زیرا علاوه بر آسیب رسا ندن به تخمک ها واز بین بردن آنهاوموجب صدمه غیر قابل جبران به ماهی و گاهی مرگ آن می شود .
در زمان تزریق هیپوفیز یا تخمک کشی یا اسپرم گیری ویا هر گونه دستکاری مولد ین باید آنها را بیهوش نمود . در تاسماهیان بیهوشی به وسیله ضربه محکم چکش مخصوص به سر ماهی انجام مشود و پس ازتکثیر نیز ماهی می میرد . در سایر ماهیان بیهوشی به وسیله مواد بیهوش کننده مختلف مثل MS222 ؛ کینا لدین ؛ فنوکسی اتا نول ؛ بنزوکا ئین ؛کلروبوتا نول ؛هیدروکسی کینالدین ؛ متومودات ؛ متیل پنتینول ؛ آمیل الکل چهار ظرفیتی ؛ اورتان و غیره انجام می شود و از جمله بهترین مواد بیهوش کننده که به تازگی بسیار متداول شده عصاره گل میخک است که اثرات سمی مواد بیهوش کننده شیمیای را ندارد و به علاوه نسبت به آنها ارزانتر می باشد .
مواد شیمیایی بیهوش کننده علاوه بر اثرات سمی که ممکن است برای ما هیان و کارگران داشته باشد ؛می توان قدرت تحرک اسپرم و کیفیت تخم را کاهش دهد .
علاوه بر این باید توجه داشت که قبل از مصرف هر گونه ماده بیهوشی باید آن را روی تعدادی ماهی آزمایش کرد چرا که اندازه ماهی ,PH؛ سختی و دمای آب بر روی کارآی موارد بیهوشی کننده موثر است . بیهوش نمودن ماهی علاوه بر آنکه عملیات تکثیر را برای کارگران تسهیل می کند ؛باعث می شود که استرس کمتری به ماهیان در هنگام دستکاری وارد شود .
در مورد تزریق هیپوفیز جهت القای تخم دهی در کپور ماهیان و تاسماهیان باید میزان کمتر آن ممکن است باعث عدم تحریک کامل و مقدار زیاد آن در مواردی باعث عقیمی و یا حتی مرگ ماهی مولد شود .
ماهیان دهنده هیپوفیز باید بالغ و تخمریز ی نکرده باشند و ترجیحا از همان گونه ای باشند که قرار است تکثیر شود .زمان تزریق هم بسیار مهم است و اکر زودتر از موقع صورت گیرد ؛کیفیت تخم ها و قدرت
بقای آنها کاهش می یابد .